Ainsi la nuit | Kalle de Bie verandert Splendor in surrealistische droomwereld met Dutilleux
Gehoord: Ainsi la Nuit, Splendor Amsterdam, 9/12/2017
Tekst: Wenneke Savenije
Hij is jong, origineel en ondernemend. Bovendien bespeelt hij zijn Jean Baptiste Vuillaume-cello met het vrijgevochten talent van een ontdekkingsreiziger in de muziek. Niet voor niets ontving cellist Kalle de Bie (1994) in 2016 de Aanmoedigingsprijs en de Splendor Prijs van het tweejaarlijks door de Cello Biënnale Amsterdam georganiseerde Nationaal Cello Concours. Kalle de Bie is een belofte voor de toekomst van de klassieke muziek, ook al omdat hij met zijn enthousiast, muzikaal en vakkundig bespeelde cello voortdurend op zoek is naar nieuwe wegen.
Voor de invulling van zijn Splendor Prijs koos de jonge cellist ervoor om met ware doodsverachting voor de extreme moeilijkheidsgraad van de partituur Ainsi le Nuit, een strijkkwartet van de even innovatieve als bijna onspeelbare Franse componist Henri Dutilleux (1916-2013), als uitgangspunt te nemen.
‘Het begon ermee dat ik heel graag iets met de muziek van Dutilleux wilde doen’, vertelt De Bie na afloop over zijn programma in Splendor. ‘Ik had een aantal keren zijn muziek gehoord op concerten (o.a. door het Koninklijk Concertgebouw Orkest), maar ik kende ook zijn strijkkwartet, Ainsi la Nuit. Het was een grote wens om dat fascinerende stuk zelf te spelen!’
De Bie, die dit jaar afstudeert aan het Conservatorium van Amsterdam, besloot voor zijn verplichte researchproject ook de muziek van Dutilleux als uitgangspunt te nemen. ‘Op zoek naar een onderwerp, begon ik meer te lezen over Dutilleux. Er werd vaak verwezen naar de invloed op zijn stijl van Proust en Baudelaire. Hij sprak zelf ook bijvoorbeeld veel over herinneringen, droom en het onderbewustzijn, die hij in zijn muziek probeerde te verklanken. Dit alles vind ik zeer interessant en dat wilde ik het publiek laten ervaren, in plaats van alles in woorden uit te moeten leggen. Zo kwam ik op het idee om de sfeer van zijn muziek visueel te versterken met surrealistische filmbeelden.’
Uiteindelijk koos De Bie drie stukken uit van Dutilleux: Correspondences voor cello en twee piano’s (2003), Ainsi la Nuit voor strijkkwartet (1976) en een op de cello verklankt lied, waarvan de tekst in geprojecteerde filmbeelden langskwam. Het publiek werd geacht op Perzische kleden en kussen op de vloer te gaan liggen, om al luisterend naar de geheimzinnige, soms schrijnende en vaak poëtische klanken van Dutilleux te kijken naar sfeer verhogende filmbeelden, die op het plafond werden geprojecteerd.
De Bie: ‘Ik heb bij de specifieke sfeer van die stukken specifieke beelden gezocht. Daarvoor heb ik mijn vader, een groot filmliefhebber, te hulp geroepen. Mijn vader is elke week meerder malen in o.a. Eye en andere filmhuizen te vinden en heeft een enorme kennis van films. Ik heb hem specifiek om surrealistische films gevraagd, maar ook gewoon om sfeervolle beelden. Noemenswaardig zijn: Maya Deren – Meshes of the afternoon, Emlen Etten – Poem 8, Alain Resnais – Hiroshima mon amour en Hou Hsiao Hsien – Le voyage du ballon rouge. Later werd ter versterking van het idee van dromen ook het liggen op de grond eraan toegevoegd, zodat je de dromen kon horen en op het plafond kon zien!’
Het programma van De Bie draaide uit op een boeiend avontuur in klanken en beelden, die elkaar prachtig ondersteunden. Niet in de laatste plaats ook dankzij de grote inzet van zijn De Bie en zijn jonge collega’s -Cordelia Paw en Tim Brackman op viool, Martin Moriarty op altviool, Nadav Katan op piano en Seán Morgan-Rooney op piano- werden de raadselachtige, op nauwelijks te ontcijferen hiëroglyfen gelijkende partituren van Dutilleux behoorlijk exact, trefzeker en sfeervol verklankt, terwijl de beelden het publiek in een hypnotiserende droomwereld trokken. De vraag na afloop was of de smaakvol bij de muziek gekozen beelden nu daadwerkelijk iets toevoegden of juist afleidden van de muziek van Dutilleux. Voor allebei viel wel iets te zeggen, maar feit is dat het een buitengewoon interessant idee was van Kalle de Bie om de complexe muziek van Dutilleux op zo’n bijzondere manier onder de aandacht te brengen. Bravo!